Wide Open Windows Wide Open WindowsIk onderga het leven als een ontdekkingsreis. En ontdekking in de dubbele betekenis van het woord: namelijk ontdekking in de vorm van 'gewaarworden', maar ook als ont-dekken, bedekking verwijderen, bloot leggen. Eigenlijk ben ik de zandbak van de kleuterschool nooit ontgroeid, want wat zit er onder al dat zand?
Onlangs schreef ik het volgende op Facebook. Het betreft een antwoord aan een familielid dat de christelijke geloofsbelijdenis onderschrijft, tijdens een discussie over de (on)mogelijkheid om met zekerheid van iets overtuigd te zijn:
"Ik kan niet berusten in een geloof, overtuiging of welk filosofisch of ideologisch systeem dan ook. En niet alleen omdat er zoveel soorten overtuigingen en ideologieën zijn. Zelfs als er maar één overtuiging zou zijn, zou ik me er niet bij kunnen neerleggen. Want overtuiging gaat, althans in mijn ervaring, altijd gepaard met twijfel; twee kanten van dezelfde medaille. Ik heb geprobeerd rust te vinden in bewijsbare kennis, maar ook daar heb ik die niet gevonden, omdat niet alles kan worden geweten of bewezen. De menselijke geest is, naar mijn mening, niet in staat antwoorden te geven op ultieme vragen..."
Voor mij is het universum, het bestaan, ondoorgrondelijk; een groot en oneindig mysterie dat volledig en voor altijd buiten het menselijk begrip valt. Elke antropocentrische karakterisering van dit leven, dit bestaan, zoals 'Liefde' of 'Bewustzijn' of 'Natuur', maakt het universum, maakt het leven zelf, klein; een domme, bloedeloze leugen. Het is beter om te zwijgen.
“De geestdrift om tot een eindconclusie te komen is een van de meest dodelijke en vruchteloze manieën waaraan de mensheid kan lijden. Elke religie en elke filosofie heeft beweerd exclusieve toegang tot God te hebben, het oneindige te meten en het recept voor geluk te kennen. Wat een arrogantie en wat een onzin! Ik zie daarentegen dat de grootste genieën en de grootste werken nooit tot een conclusie zijn gekomen.”
Ik ben het grootste deel van mijn leven op zoek geweest naar kennis, en vooral naar 'ultieme' kennis. Dat voelde altijd als de grond en motivatie van mijn bestaan. Maar ik kom erachter dat er een grens is aan de menselijke kennis. We kunnen nooit uit onze geest stappen (wat dat ook moge zijn!) en de oorsprong en betekenis van het leven, de dood en het universum kennen. Ik leer nu leven met dit simpele feit en geniet van de 'wide open windows' van niet-weten.
Het enige wat ik echt weet is de ervaring die ik op dit moment heb. Ik kan niet absoluut zeker zijn van de inhoud van die ervaring, maar het feit dat ik ervaar kan ik niet ontkennen. Wat het ervaren zelf is kan ik echter niet weten, ik kan het alleen maar beleven. In feite zijn 'ervaren' en 'weten' twee woorden voor hetzelfde gebeuren, wat dit gebeuren ook moge zijn.
“DIT is het. Zo simpel als dat. En ik hoef er niets voor te doen. Ik kan er ook niets aan doen. Ik tref de wereld, dit leven, kant en klaar aan. De klok tikt boven de schoorsteenmantel. Ik zie hoe mijn handen toetsen intikken. Soms wachten de handen even en gaan dan verder. Oeps, spelfout. Tik, tik, tik.”
Ik ben op het punt gekomen dat ik vrede kan vinden in de wetenschap dat ik het niet weet en nooit zal weten. Geen probleem. Ik heb geen uiteindelijke antwoorden en dat hoeft ook niet. Het mysterie van het leven overweldigt me en kan me tot tranen toe roeren. Dit mysterie opsluiten in een 'antwoord', een geloof, voelt wreed, levenloos en vooral ondankbaar.
Het feit dat ik eigenlijk alleen dit ervaren weet, betekent niet dat relatieve kennis niet mogelijk is, of anders zou het (normale) leven onoverkomelijk moeilijk zijn. Gezond verstand, de wetenschappelijke methode en logisch redeneren leveren wel degelijk resultaten op en zijn meestal zinvol. Wat niet veel zin heeft, althans voor mij, is speculatie; vooral filosofische of 'spirituele' speculatie. Het is hoogstens entertainment, geen waarheid. 'Leven na de dood' of 'universeel bewustzijn' - niemand weet of kan weten of deze echt zijn of niet, wat ze me ook vertellen. Ik kan ervoor kiezen deze dingen te geloven. Maar geloof is geen kennis, zelfs geen 'relatieve' kennis, wat deze stellingen volkomen irrelevant maakt. Met andere woorden: wie kan het wat schelen?
Hoe dan ook, ik ben geen leraar, ik ben niet anders dan anderen, ik heb geen 'speciale' kennis en ik ben zeker niet 'verlicht' (vraag maar aan mijn partner Asti). Ik ben soms gewoon dom, voel me verward en depressief of eenzaam, verveeld of boos, maar dat is gewoon wat er gebeurt. Maar wat er gebeurt is feitelijk altijd interessant!. Als ik daarbij stilsta, opmerk wat er gebeurt en me bewust ben dat ik opmerkzaam ben, ben ik wakker en aanwezig.
Een enkele bloem, het vrolijke rondhuppelen van onze hond Angie, het geluid van de regen, de sterrenhemel, zelfs de pijn in mijn rug vertellen me oneindig veel meer dan welke overtuiging dan ook en doen elk gevoel van twijfel wegsmelten. Leven in dit moment is alles wat ik echt weet en ooit kan weten.
Ik weet niet wat er onder het zand zit. In feite weet ik niet eens wat de zandbak zelf is, noch wat erin zit of waar die vandaan komt. Ik weet alleen dat de zandbak er is en dat ik er middenin zit.