Leestijd: ca. minuten
24. Het zoeken
Jezelf zien als een ding, als een aparte, vaste entiteit, als "ik", is de bron van ons gevoel van verlies en eenzaamheid. We lijken onszelf te zijn kwijtgeraakt als de levende stroom van het universum. Zoals ik al eerder zei, zet dit gevoel van thuisloosheid ons aan tot een zoektocht. In feite is het zoeken onze eenzaamheid, ons gevoel verloren te zijn. We voelen ons ontoereikend, er ontbreekt iets, de "buitenwereld" is vreemd, soms zelfs vijandig.
Het gevoel er niet bij te horen, vervreemding of existentiële "leegte" is de prijs die we betalen voor de scheiding tussen persoonlijkheid, lichaam en omringende werkelijkheid, zoals ingezet tijdens de vorming van kind tot volwassene in een cultuur die vervulling belooft in een denkbeeldige toekomst.
De leegte voelt als een ongemakkelijk verlangen, een gemis, een zwart gat. Het zuigt en zoekt. De meeste mensen zijn zich hier niet of nauwelijks van bewust. Alleen hooggevoelige mensen zijn zich bewust van het zoeken en de leegte zelf, maar bijna iedereen wordt volledig onbewust gestuurd en gecontroleerd door het zoeken. Het zoeken zelf dient een evolutionair proces dat verantwoordelijk is voor het ontstaan van onze cultuur.
En cultuur dicteert op haar beurt het cultiveren van leegte, de afscheiding van lichaam en omgeving, want alleen een afgescheiden persoonlijkheid mist en verlangt naar hereniging, naar beloning. Een beloning die alleen bereikt kan worden na hard werken en zuivering of door goddelijke interventie.
De leegte triggert de zoektocht door de poging om de leegte te vullen en te verhullen met het vinden van een "Antwoord", het bereiken van een doel, het winnen van de prijs, terwijl tegelijkertijd een identiteit wordt opgebouwd die de leegte lijkt te vervangen. De leegte en de zoektocht zijn één en dezelfde, beide veroorzaken elkaar, zijn twee kanten van dezelfde medaille.
"Antwoorden" kunnen bestaan uit het nastreven van steeds nieuwe ervaringen, of het blijven zoeken naar de perfecte partner, het volgen van een "verlichtingsdoctrine", of je aansluiten bij een sekte of utopische ideologie. Extase of juist gevoelloosheid wordt gezocht in drugs, alcohol, seks of gokken. En anders kan de leegte schijnbaar worden gevuld met het najagen van roem, prestige of rijkdom, enzovoort.
De meeste mensen volgen echter paden naar "geluk" die als "normaler" worden beschouwd: een leuke baan, een carrière, een gezin. Het zijn alleen die individuen die het meest gevoelig zijn, en dus het meest beïnvloed worden door de leegte, die het gevaar lopen gevangen te raken in een meer buitensporige levensstijl. Er kunnen ook ervaringen zijn van een andere of "diepere" of "hogere" staat van bewustzijn. Het verlangen kan dan opkomen om zo'n staat te herhalen of permanent te maken, wat het zoeken alleen maar versterkt.
Het zoeken is het geloof in ultieme vervulling, ultiem geluk, eindelijk thuis zijn, aanvaard worden. En zo ontstaat de spirituele zoeker, de religieuze fanaticus, de drugsverslaafde, de workaholic, de therapiejunkie, enzovoort, en allemaal proberen ze aan de leegte te ontsnappen door vervulling in de toekomst te verkrijgen en op die manier, ironisch genoeg, de leegte en het gebrek in stand te houden.
Het doel wordt nooit (blijvend) bereikt of anders vallen mensen in een "leegte" wanneer het onverwacht toch bereikt wordt, wat resulteert in depressie, of erger nog, ze hebben zichzelf opgeblazen of zijn gestorven aan een overdosis.
Veel mensen hebben Antwoorden vanaf hun geboorte geabsorbeerd en stellen ze misschien nooit in vraag. Antwoorden kunnen diep en indringend zijn, zoals sterke religieuze overtuigingen, of ze kunnen oppervlakkig en terloops zijn. Ze kunnen eruit zien als een show; ze kunnen er zelfs "normaal" uitzien. Maar of ze nu diep of oppervlakkig, normaal of vreemd zijn, ze dienen allemaal als dekmantel voor het leven zoals het is.
Ik heb eindeloos gedroomd over het zoeken naar mijn thuis, de plek waar ik woon en het niet kunnen vinden. Er stonden altijd obstakels in de weg of ik wist niet meer waar mijn huis was. Dit soort dromen stopte toen ik begreep dat thuis is waar ik ben, hier en nu, waar het leven zich afspeelt.
"In mijn ervaring voelt het vrij vallen in antwoordloosheid, het overgeven van alle autoriteiten en hun doctrines aan de uitgestrektheid van het niet-weten, als een verrukkelijke kwetsbaarheid, een heerlijk onbekende openheid, zonder beloften en zonder garanties.
Niets gebroken, niets opgelost. Alleen de val.
Deze val in het niets, deze val in het hier, is tegelijkertijd een tuimeling in het nu, een struikeling in het leven die het stof van ideologieën, zowel spiritueel als politiek, van onze rauwe ogen schudt.
Tot mijn verbazing vind ik in dit vergezicht van onwetendheid alles weer wijd open, zo open dat zelfs de goeroes het niet kunnen afsluiten, want hier zijn zelfs zij totaal verloren."
En dit is van de Egyptische schrijver Naguib Mahfouz:
"Thuis is niet waar je geboren bent; thuis is waar al je pogingen om te ontsnappen gestopt zijn."